Clostridium botulinum
| Voedingsmiddelen | alle voedingsmiddelen die in aanraking komen met grond en/of water |
| Eigenschappen | vormt exotoxine, sporenvormer |
| Frequentie | laag tot middel |
| Ernst | hoog tot zeer hoog |
| Preventieve maatregelen | hygiëne verwerkers, sterilisatie (enterotoxine niet te verwijderen). |
Algemeen
Clostridium botulinum is de veroorzaker van een ziekte die botulisme genoemd wordt. De symptomen van botulisme worden veroorzaakt door een extreem toxisch, in water oplosbaar exotoxine. Dit exotoxine wordt door C. botulinum geproduceerd terwijl de kiem in voedingsmiddelen groeit. Een van de eerste referenties met betrekking tot humaan botulisme stamt uit de tijd 886-912 AD waar keizer Leo VI, een van de heersers van het Byzantische rijk, het eten van bloedworst verbiedt vanwege een groot aantal zieken en zelfs een aantal doden onder zijn soldaten.
Origine van Clostridium botulinum
Clostridium botulinum vormt sporen die vrijwel overal worden teruggevonden. Typische bronnen van contaminatie zijn grond en water. C. botulinum wordt daarom vaak teruggevonden in producten die hiermee in aanraking zijn geweest zoals (ingeblikte) groenten, fruit, vlees, vis en honing. Vooral producten met een hoge pH (>4,6) die anaëroob worden bewaard, hebben een verhoogd risico op de aanwezigheid van C. botulinum en de toxinen van C. botulinum.
Er bestaan vier varianten van humaan botulisme: botulisme als gevolg van de consumptie van levensmiddelen, wond-botulisme, kinder-botulisme en een nog niet-geclassificeerde variant. De eerste variant ontstaat na de consumptie van levensmiddelen waarin het toxine van C. botulinum aanwezig is. Wond-botulisme is erg zeldzaam. De ziekte ontstaat wanneer C. botulinum (in combinatie met andere bacteriën) een wond infecteert en daar het toxine gaat produceren. Het toxine wordt opgenomen in de bloedbaan. Deze vorm van botulisme heeft vrijwel nooit met de consumptie van levensmiddelen te maken.
Ziektebeelden
Neurotoxines:
| Voor mensen | C. botulinum type A, B, E en F |
| Voor vee | C. botulinum type B, C en D |
| Voor vogels | C. botulinum type C en E |
| MID | 0,2 μg toxine. Incubatietijd 12 tot 72 uur |
| Symptomen | Soms misselijkheid en braken, gevolgd door moeheid, duizeligheid, hoofdpijn, spierkrampen, dubbel zien, ademhalingsmoeilijkheden. |
| Duur | 1-10 dagen Mortaliteit 30-65% |
| Risicogroepen | Kleine kinderen, bejaarden, alle consumenten |
| Therapie | toedienen antisera, eerst cocktail, later specifiek, beademing. |
Het typische ziektebeeld dat wordt veroorzaakt heeft over het algemeen een zelfde verloop. In eerste instantie vindt de verlamming plaats van het gezichtsvermogen en het gezicht. Daarna ‘zakt’ de verlamming naar beneden, naar de nek, via de borst, naar armen, benen, tenen en vingers. Zodra verlamming optreedt van het middenrif, stopt de ademhaling en is verstikking het gevolg.